Wenkbrauwgesprek
Laatst kreeg ik per post een brief met een paars randje. Ik fronste mijn wenkbrauwen en al snel werd mijn bange vermoeden bewaarheid: ik had rond Utrecht gemiddeld 3 km te hard gereden en of ik het CJIB maar even € 33 wilde betalen. Formeel was dit een boete, maar het voelde als een straf voor een niet-gepleegd misdrijf. Maar mijn positie was zwak en ik heb keurig betaald.
Gebeurt dit ook met bedrijven die in de fout gaan? Dat betwijfel ik. In ons land waakt de toezichthouder ACM, de Autoriteit Consument en Markt, voor de belangen van de consument. Zij doet dit op vele fronten en levert doorgaans prima werk af. Maar deze ACM is tegelijkertijd ook kartelwaakhond. En een hond blaft niet alleen, maar moet af en toe ook bijten, anders verliest hij zijn afschrikwekkende werking.
Toch heeft de ACM de afgelopen jaren maar weinig boetes uitgedeeld. De laatste kartelboete stamt uit 2017 en betreft verboden prijsafspraken over accu’s in heftrucks.
Die boetes zijn bovendien laag, zeker voor grote bedrijven. Volkswagen kreeg € 450.000 boete wegens misleiding met zijn “sjoemeldiesels”. Dat is een lachertje, vergeleken met de miljarden die het concern in de VS al aan schikkingen en compensaties heeft betaald.
In ons land en in Europa kennen we helaas vele kartels. Eerder bezondigden wasserijen, schilders, telers van zilveruitjes en natuurazijn, leveranciers van fiets- en auto-onderdelen – de lijst lijkt eindeloos – zich aan verboden prijsafspraken. Het is iedere keer hetzelfde liedje: de verleiding voor ondernemingen, zowel kleine als multinationals, om via stiekeme afspraken ten koste van de consument méér winst te maken, blijkt te groot.
De Europese Commissie ziet dat ook en deelt daarom regelmatig forse boetes uit aan ondernemingen die de mededingingsregels overtreden. Boetes van miljoenen, soms miljarden. Dat geld wordt in mindering gebracht op de bijdragen van de lidstaten aan de EU-begroting. Zo krijgt de Europese belastingbetaler dus indirect iets van dat geld terug.
Daarnaast moeten de deelnemers aan een kartel de geleden schade bij individuele consumenten vergoeden. Maar dat regelt de Europese Commissie niet en daarom doen bedrijven zoals uw Claimservice dat, met hartelijke instemming van diezelfde Commissie!
Ook in ons land is er dus voldoende werk aan de winkel voor de toezichthouders, zou je denken. Maar de ACM gaf de afgelopen jaren de voorkeur aan “informele handhaving”. In plaats van een boete kregen bedrijven die in de fout gingen een “normoverdragend gesprek”, een zogenoemd “wenkbrauwgesprek”. Dat komt neer op een waarschuwing, geen boete.
Natuurlijk is het goed eerst te waarschuwen, maar dat doet de ACM doorgaans ook. Maar het daarbij te laten en als waakhond nooit je tanden te laten zien, lijkt me niet goed. Daar gaat het verkeerde signaal van uit, namelijk: u kunt in de fout gaan en komt daar straffeloos mee weg.
Of anders gezegd, ik denk dat ik bij nader inzien ook liever een “wenkbrauwgesprek” had gehad dan die € 33 boete.
Over de auteur
Gerjan Huis in ’t Veld
Lid van de Directie van Consumentenbond Claimservice, vicevoorzitter van de Beuc (de Brusselse koepel van ruim 40 Europese consumentenorganisaties) en meer dan 35 jaar in diverse functies werkzaam bij de Consumentenbond.
Gepubliceerd op 23 januari 2019
